درمان اضطراب شدید

درمان اضطراب شدید

رایج ترین واکنش به فشار روانی و محرک تنش زا، اضطراب است. منظور از اضطراب، هیجان ناخوشایندی است که با اصطلاحاتی مانند «نگرانی»، «تنش» و «ترس» بیان می شود. این احساسات می توانند زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهند و به همین دلیل درمان اضطراب شدید بسیار مهم است.

همه ی ما در بسیاری از موقعیت های زندگی به طور طبیعی احساس اضطراب می کنیم، اضطراب به منزله ی بخشی از زندگی هر انسان در حدی اعتدال آمیز وجود دارد. مثلا پیش از یک امتحان مهم، سخنرانی در جمع همکاران، در مصاحبه یا در اولین قرار ملاقات عاشقانه.

اکثر رفتارهای اضطرابی رفتارهای کاملا طبیعی و به صورت واکنش های سازگارانه هستند که به ما کمک می کنند تا در شرایط دشواری که برایمان پیش می آید صحیح عمل کنیم.

اما گاهی اضطراب آنقدر شدید یا آنقدر با رویدادها یا وقعیت های نامناسب همراه می شود که برای فرد، مشکل ساز و ناسازگارانه جلوه می کند. اینجاست که احتمالا اختلالات اضطرابی ایجاد می شود.

درمان اضطراب شدید و تعریف اختلالات اضطرابی

اختلال اضطرابی (anxiety disorder) عبارت است از یک حالت روانی یا برانگیختگی شدید که ویژگی اصلی آن عبارتند از ترس، تردید و نگرانی مفرط است. برای درمان اضطراب شدید بهتر است در اولین مرحله بایستی علائم آن را بشناسیم.

در افرادی که مبتلا به اختلال اضطرابی هستند:

1. میزان ترس بسیار شدیدتر از میزان تهدید یا خطر است. یعنی شدت ترس با شدت تهدید تناسب منطقی ندارد.
2. افراد دایما خود را در حالت ترس و نگرانی می بینند، بدون آنکه علت آن مشخص باشد.
3. ترس و نگرانی به طور مزمن وجود دارند، دایما فرد را رنج می دهند، تا جایی که نمی تواند زندگی روزمره ی خود را با حالت عادی پیش ببرد. این حالت ممکن است باعث شود که فرد نتواند شغل خود را حفظ کند یا با دوستان، همسر و اعضای خانواده روابط بلند مدت داشته باشد.

انواع اختلالات اضطرابی و راه های درمان اضطراب شدید

اختلال اضطراب جدایی

اختلال اضطراب جدایی نوعی اختلال روانی است که در آن، فرد به علت جدا شدن از خانه یا از افرادی که به آنها وابستگی عاطفی زیادی دارد، به شدت مضطرب می شود.

اضطراب جدایی می تواند در جنبه های مختلف زندگی (مثلا، در عملکرد تحصیلی یا اجتماعی) نابسامانی شدیدی را به وجود آورد.

فرد مبتلا به این اختلال به طور دایم نگران است که مبادا یکی از افراد مهمی را که به آنها دلبستگی دارد از دست بدهد یا بلایی سر او بیاید.

فرد مبتلا به این اختلال نشانه های های فیزیکی مثل سردرد، معده درد، تهوع و استفراغ را تجربه می کند و همچنین مدام از کابوس های وحشتناک رنج می برد. طولانی شدن این اضطراب زندگی را برای فرد دشوار می کند و درمان اضطراب شدید بایستی به سرعت آغاز شود.

 درمان اختلال اضطراب جدایی :

برای درمان اضطراب شدید فرد باید تلاش کند احساسات اضطراب آمیز و واکنش های جسمی – بدنی خود را بشناسد و وقتی در یک موقعیت اضطراب زا قرار می گیرد از افکار خود، آگاهی داشته باشد و شفاف فکر کند و برای مقابله با موقعیت اضطراب زا یک برنامه طراحی کند.

همچنین فرد می تواند میزان موفقیت استراتژی های خود برای مقابله را ارزیابی کند و به خودش پاداش دهد. البته تمام این کارها بهتر است که در حضور یک روانشناس و متخصص در این زمینه انجام شود. روانشناسان با استفاده از تکنیک های زیر سعی می کنند در درمان اضطراب جدایی به افراد کمک کنند:

• حساسیت زدایی منظم یا سیستماتیک
• روش های شرطی سازی، از جمله شرطی سازی عامل (پاداش دادن، تقویت مثبت، تقویت منفی یا غرقه سازی)
• درمان شناختی – رفتاری یا CBT به منظور تغییر طرز فکر و ذهنیت افراد.

روانشناسانی که از CBT استفاده می کنند معتقدد، افکار، باورها و نگرش های غلط علل پشت پرده ی اختلال اضطراب جدایی هستند.

• دارو درمانی در صورت عدم دریافت نتیجه ی مناسب از روان درمانی نیز می تواند موثر باشد.

اختلال وحشت زدگی (panic disorder)

اختلال وحشت زدگی یا پنیک، یعنی حملات مکرر وحشت یا اضطراب. این حملات با برخی نشانه های فیزیکی همراه است. از جمله ی این نشانه ها:

تپش سریع و نامنظم قلب، تپش سریع قلب با صدای بلند یا افزایش سریع تپش قلب، عرق کردن، لرزیدن، احساس تنگی نفس یا خفگی، احساس گیر کردن چیزی در گلو، درد یا ناراحتی در قفسه ی سینه، تهوع یا درد در ناحیه ی شکم، احساس سرگیجه، عدم تعادل، غش کردن، احساس سرد یا گرم شدن بدن، احساس بی حس شدن یا سوزن سوزن شدن بدن.

علاوه بر این نشانه ها فرد ممکن است به شدت احساس رعب کند و همینطور احساس کند که خودش نیست، اعمال خود را از نگاه فرد دیگری تماشا می کند و هیچ کنترلی روی شرایط محیطی ندارد.

درمان اختلال وحشت زدگی (panic disorder):

برای درمان درمان اضطراب شدید اختلال وحشت زدگی راه های گوناگونی وجود دارد :

• دارودرمانی: به علت نشانه های فیزیکی و رنج آوری که اختلال وحشت زدگی به همراه می آورد، اولین درمان، دارو درمانی است.
• درمان شناختی – رفتاری نیز به اندازه ی داروها در بلندمدت تاثیر فوق العاده ای دارد که در طی این درمان به درمانجویان درباره ی ماهیت و خصوصیات فیزیولوژیک حملات وحشتزدگی اطلاعات مهم و مفیدی داده می شود و به آنها نحوه تنظیم تنفس آموزش داده می شود و همینطور به آنها کمک می شود تا برداشت ها، باورها و ادراک های اشتباه و ناکارآمد خود را شناسایی کنند و آنها را تغییر دهند.
• مواجهه سازی در محیط درمانی (ایجاد عمدی بعضی احساس های فیزیکی و دورنی برای اینکه درمانجو متوجه شود این احساس ها چه معنایی دارد و به چه چیزهایی مربوط می شود تا به این ترتیب ترس فرد از بین برود). همچنین درمانگران تلاش می کنند رفتارهای ایمنی را در بیماران به صفر برسانند.

رفتارهای ایمنی، رفتارهایی هستند که فرد مبتلا به اختلال وحشت زدگی برای اجتناب از بروز نشانه هایشان به کار می گیرند و از موقعیت هایی که باعث ترسشان می شود دوری می کنند، به همین دلیل ممکن است هرگز برایشان پیش نیاید که متوجه شوند این موقعیت ها اصلا ترسناک نیستند.

آگورافوبی و فوبیاهای خاص

درمان اضطراب شدید اکورافوبی : افراد مبتلا به آگورافوبیا (agoraphobia)، همیشه می ترسند که مبادا در جایی گیر بیفتند و در صورت نیاز فوری نتوانند به موقع کمک دریافت کنند.

این ترس ها بیشتر در افراد مبتلا به اختلال اضطراب پنیک دیده می شود، یعنی این افراد می ترسند در جایی یا در مکانی دچار حمله ی وحشت زدگی بشنوند و کسی نتواند به آنها کمک کند.

فوبیای خاص نیز عبارت است از ترس های افراطی، غیر منطقی و مداوم نسبت به یک شیء یا یک وضعیت خاص. ترس از موضوعات بی جان، ترس از فضاهای بسته، ترس از بیماری و ترس از خون از انواع فوبیاهای خاص هستند.

درمان آگورافوبی و فوبیاهای خاص :

مواجهه سازی: از جمله درمان رایج و موثر آگورافوبی و فوبیاهای خاص مواجهه سازی با محرک یا موقعیت فوبیا زا است.

در این روش تلاش می شود با استفاده از مواجهه سازی باورهای غلط فرد اصلاح شود. افراد مبتلا به این اختلال چون همیشه سعی می کنند با محرک های فوبیازا مواجه نشوند به ندرت با شواهدی روبرو می شوند که نشان می دهند باورهای فوبیک آنها اشتباه هستند.

مثلا فردی که از عنکبوت می ترسد همیشه از عنکبوت اجتناب می کند، بنابراین هیچگاه نمی تواند این فکر را که عنکبوت به من آسیب فیریکی می زند را به چالش بکشد، در مواجهه درمانی با فراهم کردن چنین فرصتی در یک محیط درمانی، فرد را متوجه اشتباه بودن افکارش می کنند.

در واقع مواجهه درمانی عبارت است از مواجهه تدریجی فرد با شیء یا موقعیتی که از آن می ترسد تا از بین رفتن ترس. این درمان یکی از روش های درمان اضطراب شدید است.

• حساسیت زدایی تدریجی (ریلکس کردن ماهیچه ها برای کاهش اضطراب مرتبط با فوبیاهای خاص)
• بازسازی شناختی (اصلاح افکارغیر منطقی)
• مدلینگ تراپی (یادگیری مشاهده ای): نگاه کردن فرد فوبیک به رفتار یک مدل یا به صورت حضوری یا از طریق فیلم، در حالی که فرد مدل مشغول تعامل با یک شیء ترسناک یا انجام دادن رفتار مناسب در یک موقعیت ترسناک است.

اختلال اضطراب اجتماعی :

اختلال اضطراب اجتماعی عبارت است از ترس شدید و دایمی از موقعیت هایی که در آنها فرد در جمع دیگران قرار می گیرد یا باید جلوی آنها کاری انجام دهد (مثلا سخنرانی کند).

افراد مبتلا از هرگونه موقعیت اجتماعی که فکر می کنند ممکن است در آن رفتار خجالت آور داشته باشند یا مورد ارزیابی قرار بگیرند می ترسند و دوری می کنند. اضطراب این افراد در موقعیت های اجتماعی، به حدی شدید است که می تواند موجب افسردگی و اعتیاد به مواد شود که بایستی درمان اضطراب شدید در این افراد به سرعت انجام شود.

درمان اضطراب اجتماعی :

• مواجهه درمانی
• آموزش مهارت های اجتماعی، مانند یادگیری مشاهده ای، تمرین رفتاری، فیدبک رفتاری و تقویت مثبت.
• بازسازی شناختی، که برای به چالش کشیدن و جایگزین کردن سوگیری های منفی در پردازش اطلاعات، خود سنجی های منفی از عملکرد اجتماعی و برای کاهش توجه متمرکز بر خود، طراحی شده است.
• دارو درمانی

اختلال اضطراب تعمیم یافته (GAD)

در این اختلال، فرد به طور دائم درباره ی رویدادهای آینده نگران است و از آنها می ترسد و توانایی کنترل این نگرانی ها را ندارد. نگرانی های فرد مبتلا به این اختلال، فلج کننده است و به منبع ناراحتی هیجانی شدید تبدیل می شود. برای مثال:

فرد به طور دائم و مرضی نگران است، هم در مورد مسائل عمده ی زندگی (مثلا سلامت جسمی، اوضاع مالی، روابط میان فردی، مسائل شغلی) و هم در مورد بسیاری از مسائل کوچک زندگی روزمره که برای سایر مردم اصلا نگران کننده نیست و همینطور فرد احساس می کند که نمی تواند جلوی نگرانی خود را بگیرد.

درمان اختلال اضطراب تعمیم یافته (GAD):

برای درمان اضطراب شدید و اختلال اضطراب اجتماعی تعمیم یافته می توان راه های زیر را به کار گرفت :

• دارو درمانی: اگر کنترل سریع اختلال مهم باشد ( اگر درمانجو به شدت در رنج باشد یا به فکر خودکشی بیفتد) ترجیحا دارو درمانی پیشنهاد می شود.
• درمان شناختی – رفتاری: آموزش خود نظارتی که در آن به درمانجویان آموزش داده می شود از الگوهای ثابت رفتاری خود و جرقه هایی که باعث آغاز نگرانی می شوند آگاه شوند.
• آموزش ریلکسیشن: آرامبخشی تدریجی ماهیچه ها برای مقابله با استرس مزمن
• بازسازی شناختی: به چالش کشیدن سوگیری در پردازش اطلاعات و از بین بردن باورهای منفی
• تمرین رفتاری: آموزش و تمرین رفتارهای خوب و سازگارانه برای مقابله با استرس
• ترکیب درمان شناختی – رفتاری و دارو درمانی (موثرترین درمان)

سخن آخر

لازم به ذکر است به دلیل اینکه افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، اضطراب های شدید و  فلج کننده ای را تجربه می کنند نیاز است که برای درمان خود حتما از یک متخصص کمک بگیرند و به دنبال خود درمانی نباشند.

هر چند که تمرین های ریلکسیشن و تنظیم تنفس در منزل، می تواند کمک کننده باشد ولی این موارد به تنهایی کافی نیست و نیاز به مداخله ی درمانی توسط فرد آموزش دیده و متخصص در این زمینه است.

ما در این مقاله سعی کردیم تا حد امکان از درمان های مورد استفاده و کارآمد برای درمان اضطراب شدید برای شما عزیزان توضیح دهیم تا ضمن بالابردن آگاهی تان بتوانیم برای اقدام به درمان، انگیزه ی لازم را در شما ایجاد کنیم.

اگر از اضطراب شدید رنج می برید، مشاوران ما در مرکز مشاوره ستاره ایرانیان با بکارگیری جدیدترین متدهای درمانی آماده ی ارائه ی خدمات درمانی به شما عزیزان هستند تا بتوانید در یک محیط درمانی مناسب،به درمان اضطراب شدید خود بپردازید.

نویسنده: مرکز مشاوره روانشناسی ازدواج، خانواده و نوروفیدبک