آخرین مطالب
امکانات وب
درمان اختلال افسردگی فصلی
اختلال افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (seasonal affective disorder) که به اختصار به آن SAD نیز می گویند در زیر مجموعه ی اختلالات خلقی است.
زمانی که ما از اختلالات خلقی صحبت می کنیم منظورمان اختلالات افسردگی و دو قطبی است.
در اختلالات افسردگی، خلق فرد به شدت کاهش پیدا می کند و احساس غم و اندوه فراوان، فرد را فرا می گیرد.
کاهش تمرکز، لذت نبردن از فعالیت ها، احساس خستگی، بی حوصلگی، افزایش یا کاهش وزن محسوس، اختلال در خواب و گاهی افکار خودکشی نیز، از جمله علائم اختلال افسردگی است.
بنابراین در اختلال افسردگی فصلی نیز می توانیم چنین نشانه هایی را در فرد مبتلا مشاهده کنیم ولی نیاز است که بدانیم افسردگی فصلی چیست و به چه علت چنین عنوانی را از آن خود کرده است.
افسردگی فصلی نوعی از اختلال افسردگی است که نشانه هایی شبیه به افسردگی اساسی را دارد.
با این تفاوت که این اختلال در فصل های خاصی از سال، مثلا به مدت 2 ماه در پاییز یا در زمستان (معمولا زمستان) و در موارد نادری هم در تابستان، خود را نشان می دهد و فرد افسرده در طول این دوره ها، دچار نشانه های افسردگی می شود.
(در صورت تجربه ی آن در تابستان فرد علائم اضطراب را نیز از خود نشان می دهد)، اما بعدا به عملکرد طبیعی خود بر می گردد، به همین دلیل به این اختلال، افسردگی فصلی می گویند.
ملاک تشخیص و درمان اختلال افسردگی فصلی
- وجود رابطه ی منظم بین شروع دوره های افسردگی اساسی و زمان خاصی مثلا پاییز
- بهبود موقت کامل (یا تغییر از افسردگی به مانی یا هیپومانی) در زمان مشخصی از سال، مثلا بهار
- حداقل در دو سال گذشته، دو دوره ی افسردگی رخ داده باشد.
- تعداد دوره های افسردگی فصلی از دوره های افسردگی غیر فصلی در زندگی فرد بیشتر باشد.
درمان اختلال افسردگی فصلی و علت بروز آن
متاسفانه علت بروز این اختلال هنوز به طور دقیق مشخص نیست، ولی مطالعات انجام شده حاکی از این است که نور، در ایجاد این اختلال موثر باشد.
یعنی از آنجایی که بیشتر، این اختلال در فصل های زمستان و پاییز، که هوا زودتر تاریک می شود، بروز پیدا می کند، بنابراین دریافت کمتر نور خورشید سبب دریافت به هم خوردن ساعت بیولوژیک بدن و در نتیجه افسردگی فصلی می شود.
همینطور تاریک شدن هوا می تواند بر میزان ترشح هورمون های شیمیایی تاثیر بگذارد و موجب افسردگی شود.
هورمونی مثل سروتونین در هنگام عبور نور از چشم ها و رسیدن به مغز، در بافت عصبی رها می شود، بنابراین سبب افزایش خلق فرد می شود.
به این دلیل که هورمون سروتونین برای تنظیم خلق و عدم ابتلای فرد به افسردگی بسیار مهم است، زمانی که این هورمون به اندازه ی کافی در بافت های عصبی ترشح نشود فرد دچار افسردگی می شود.
ملاتونین یا هورمون خواب نیز یکی دیگر از دلایل ابتلای فرد به اختلال افسردگی فصلی است.
همانطور که از نام این اختلال مشخص است این هورمون در شب و در هنگام تاریکی هوا ترشح می شود و زمانی که مدت زمان تاریکی در روزهای پاییز و زمستان بیشتر از دیگر ایام سال است.
این هورمون بیشتر در بدن فرد ترشح می شود و در نتیجه فرد بیشتر دچار احساس خواب آلودگی می شود.
بنابراین بیشتر طول روز را احساس خستگی و کسلی می کند و همین امر سبب می شود که فرد به دلیل چنین احساساتی انگیزه ی انجام هیچ کاری را نداشته باشد و مدام خود را سرزنش کند و نشانه های افسردگی را از خود بروز دهد.
- بنابراین تاریک شدن هوا و عدم دریافت نور کافی و در نتیجه کاهش میزان هورمون سروتونین و افزایش ترشح هورمون ملاتونین از علت های بروز این اختلال است.
عواملی که احتمال مبتلا شدن به اختلال افسردگی فصلی را شدت می بخشند:
- جنسیت: تحقیقات نشان می دهد که زنان 4 برابر بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می شوند.
- سن: میانگین سن مبتلایان به این اختلال 40 سالگی است، یعنی این اختلال در جوانان بیشتر از بقیه ی دوره های سنی بروز پیدا می کند.
- اختلالات خلقی: اگر فردی مبتلا به اختلال افسردگی یا دو قطبی باشد ممکن است در فصل های پاییز یا زمستان، علائم افسردگی اش، شدت بیشتری پیدا کند.
- سابقه ی خانوادگی: اختلال افسردگی فصلی، میزان توارث پذیری بالایی دارد، بنابراین اگر شخصی در بستگان نزدیک فرد مبتلا به این اختلال باشد احتمال ابتلای فرد به این اختلال بسیار زیاد است.
- محل زندگی و منطقه ی جغرافیایی: همانطور که گفته شد تاریک شدن زود هنگام هوا از دلایل ابتلای افراد به این اختلال است، بنابراین محل زندگی فرد می تواند در بروز یا عدم بروز این اختلال بسیار موثر باشد، یعنی در مناطقی که زمستان های طولانی مدت وجود دارد و از خط استوا دورتر است احتمال بروز این اختلال بیشترمی شود.
راهکارهای درمان اختلال افسردگی فصلی
در بحث درباره ی درمان این اختلال، ابتدا به راهکارهایی که خود افراد می توانند در منزل انجام دهند اشاره می کنیم و در نهایت به درمان های تخصصی تر می پردازیم:
از آنجا که از جمله دلایل احتمالی ولی محکم بروز این اختلال عدم دریافت کافی نور خورشید است.
یکی از کارهایی که افراد می توانند انجام دهند این است که در فصل هایی که مدت زمان روز کوتاه تر است سعی کنند بیشتر خود را در معرض نور خورشید قرار دهند و در صورت امکان در ساعاتی از روز را به پیاده روی در بیرون از منزل خود اختصاص دهند.
این کار دو مزیت دارد یکی دریافت نور کافی خورشید و دیگر بهره مندی از اثرات مثبت ورزش و پیاده روی در بهبود خلق. بنابراین ورزش و پیاده روی در طول روز و در فضای آزاد بسیار مهم و تاثیر گذار است.
همینطور بهتر است که فرد سعی کند تا جایی که ممکن است منزل شخصی را پر نور کند، پرده ها را کنار بزند و تا جایی که می تواند از نور خورشید بهره مند شود.
از جمله کارهای مهم دیگری که نیاز است فرد انجام دهد داشتن برنامه ی خواب منظم است.
یعنی نیاز است، که فرد خواب کافی و منظمی داشته باشد و از ماندن بی مورد در رختخواب خودداری کند.
هرچند که پیاده سازی چنین برنامه ای برای فرد افسرده کمی سخت خواهد بود ولی واقعیت این است که اگر فرد قصد بهبود داشته باشد نیاز است که این سختی را بپذیرد و خود را ملزم به داشتن برنامه ی زمانی خواب منظم کند.
خواب بیش از حد و ماندن زیاد در رختخواب می تواند افراد را بسیار کسل و بی حوصله کند، اگر فرد سعی کند مدتی از نظر برنامه ی زمانی خواب منظم باشد، سیستم بیولوژیکش تنظیم می شود و تغییر فصل تاثیرات به مراتب کمتری روی وی خواهد گذاشت.
حفظ ارتباطات اجتماعی نیز در بهبود خلق افراد بسیار موثر خواهد بود.
این امر کاملا قابل درک است که فرد افسرده به شدت از جمع گریزان می شود و تمایل به تنهایی دارد ولی بسیار مهم است که بدانیم هرچقدر افراد تنهاتر باشند افسرده تر خواهند شد.
بنابراین حفظ تعادل بسیار مهم است. بهتر است اگر فرد نیاز به تنهایی دارد این فرصت را به خود بدهد و هیچ اجباری هم نیست که مدام در جمع های شلوغ قرار بگیرد.
ولی اختصاص دادن زمانی از روز یا هفته را به صحبت با دوست یا شخصی مورد اعتماد که برای فرد خوشایند است، می تواند به بهبود حال فرد بسیار کمک کند.
مسافرت کردن در ایام زمستان نیز می تواند حال فرد مبتلا به اختلال افسردگی فصلی را بهبود ببخشد.
بنابراین برنامه ریزی برای تدارکات و مقدمات سفر نیز از جمله راهکارهای مهم درمان این اختلال است.
افسردگی با خود می تواند احساسات منفی بسیاری بیاورد و آن را به فرد تحمیل کند.
به طوری که فرد مدام احساس غمگین بودن کند و افکار منفی بسیاری را در ذهن خود بپروراند، نوشتن در مورد افکار منفی و پیاده سازی آن ها بر روی کاغذ، می تواند سبب برون ریزی احساسات منفی و در نتیجه بهبود خلق فرد شود.
تحقیقات بسیاری نیز از تاثیرات تغذیه بر افسردگی خبر داده اند.
بنابراین توجه به تغذیه می تواند به افراد کمک کند بر این مشکل فائق آیند، خودداری کردن از مصرف کربوهیدارات و چربی ها و مصرف مواد غذایی سبوس دار، ویتامین ها و مواد معدنی، اهمیت بالایی دارد.
رایحه درمانی
از جمله اسانس درخت صنوبر نیز، با تاثیر گذاری بر نقطه ای از مغز، که کنترل کننده ی خلق و خو و ساعت بیولوژیک بدن است و بر خواب و اشتها تاثیر می گذارد، در درمان اختلال فصلی می تواند موثر باشد.
ارتباط بین ذهن و بدن
از جمله ی دیگر روش های موثر در درمان اختلال افسردگی است و می تواند به روش های مختلف به افراد مبتلا به اختلال افسردگی کمک کند، روش های ریلکسیشن یا تن آرامی، موسیقی و هنر درمانی از جمله ی روش های برقراری ارتباط بین ذهن و بدن و در نتیجه درمان افسردگی فصلی است.
کمبود ویتامین D، وجود ویروس ها، کم کاری تیروئید نیز می تواند در تشدید این اختلال موثر باشد.
بهتر است افرادی که احساس می کنند به این اختلالات مبتلا هستند آزمایش های لازم را برای اطمینان از سلامت بدنشان بدهند و اگر بدنشان ویتامین D کافی ندارد شروع به مصرف آن کنند و در صورت بروز مشکلات دیگر زیر نظر پزشک در جهت رفع آنها اقدامات لازم را به کار گیرند.
مواردی که بیان شد از جمله راهکارهایی بود که افراد می توانند در منزل انجام دهند ولی گاهی شدت بیماری زیاد است، یا اینکه فرد به تنهایی از پس درمان خود بر نمی آید در اینصورت مراجعه به روان درمانگر اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
روانشناس با استفاده از معاینه جسمانی (پرسیدن سوالاتی در زمینه ی وضعیت سلامتی افراد)، تست های آزمایشگاهی (در جهت چک کردن عملکردهای ارگان های مهم بدن و اطمینان از کارکرد درست آنها) و در نهایت ارزیابی روانشناسی (پرسیدن سوالاتی در مورد علائم، احساسات و الگوهای رفتاری) سعی می کند به علت دقیق مشکل و شدت آن پی ببرد تا بتواند راهکار درمانی مناسب را ارائه دهد.
راهبردهای مورد استفاده ی متخصصان در درمان اختلال افسردگی فصلی
نور درمانی (Photo therapy)
نور درمانی اولین اقدام مهم برای درمان اختلال افسردگی فصل است. در فرایند نور درمانی بیمار در فاصله ی یک یا دو متری وسیله ای به نام جعبه ی نور درمانی قرار می گیرد.
از این جعبه نور درخشانی منتشر می شود که مشابه نور طبیعی در روز است. نور درمانی در اوایل صبح تاثیر مثبتی بر جای می گذارد و بهتر است که فرد در روز بین 30 تا 60 دقیقه در معرض نور درمانی قرار بگیرد.
همین امر سبب برقراری ریتم شبانه روزی درست در بدن و ترشح به موقع ملاتونین می شود که در نتیجه ی آن خلق و خوی فرد تغییر مثبت می کند.
دارو درمانی
در برخی از مواردی که افراد دچار اختلال افسردگی فصلی هستند و نشانه های شدیدتری را تجربه می کنند بهتر است که مصرف قرص های ضد افسردگی شروع شود.
تشخیص اینکه چه موقع علائم افسردگی فصلی آغاز می شود به عهده ی پزشک است و تجویز دارو قبل از شدت گرفتن علائم از اهمیت زیادی برخوردار است.
درمان شناختی – رفتاری
تحقیقات بسیار متعددی از اثربخشی رویکرد شناختی – رفتاری بر درمان اختلالات افسردگی خبر می دهند.
افراد افسرده دارای افکار ناکارآمد و تحریف های شناختی بسیاری هستند. در درمان شناختی – رفتاری سعی بر این است که افکار ناکارآمد فرد را به چالش بکشند و آنها را اصلاح کنند تا فرد بتواند با دیدی درست و منطقی به وقایع نگاه کند.
در این روش علاوه بر تمرکز بر روی افکار ناکارامد فرد، بر روی رفتار فرد نیز تمرکز می شود و فرض بر این است که با اصلاح افکار، رفتار فرد نیز در جهت مثبت تغییر پیدا می کند.
- البته گاهی نیاز به استفاده ی همزمان از دو یا سه رویکرد درمانی است تا بتوان نتایج مثبت، پایدار و قابل قبولی دریافت کرد. دارو درمانی همزمان با درمان شناختی – رفتاری از جمله شیوه های اثر بخش درمان افسردگی است.
- در نظر داشته باشید که افسردگی فصلی تا حدود بسیار زیادی قابل پیشگیری است.
اگر در فصل زمستان، حتی در روزهای ابری، زمان بیشتری را در بیرون از منزل بگذرانید احتمال اینکه بتوانید از بروز افسردگی فصلی خودداری کنید بیشتر است.
همینطور اگر سابقه ی ابتلا به افسردگی فصلی را دارید بهتر است قبل از شروع فصل حتما به مشاور مراجعه کنید و راهنمایی های لازم را دریافت کنید.
برای دریافت مشاوره ی تخصصی در زمینه ی درمان افسردگی فصلی می توانید از مشاوران مرکز مشاوره ستاره ایرانیان بهره مند شوید. این مرکز با داشتن مشاورانی متخصص و مجرب آماده ارائه ی خدمات بهداشت روانی به شما عزیزان خواهد بود.
منبع: مرکز مشاوره روانشناسی ازدواج، خانواده و نوروفیدبک
برچسب : نویسنده : مهندس علوی xn--rgbo0d14a بازدید : 156